Ἐπίκουρος Πυθοκλεῖ χαίρειν.
[84] Ἤνεγκέ μοι Κλέων ἐπιστολὴν παρὰ σοῦ, ἐν ᾗ φιλοφρονούμενός τε περὶ ἡμᾶς διετέλεις ἀξίως τῆς ἡμετέρας περὶ σεαυτὸν σπουδῆς, καὶ οὐκ ἀπιθάνως ἐπειρῶ μνημονεύειν τῶν εἰς μακάριον βίον συντεινόντων διαλογισμῶν, ἐδέου τε σεαυτῷ περὶ τῶν μετεώρων σύντομον καὶ εὐπερίγραφον διαλογισμὸν ἀποστεῖλαι, ἵνα ῥᾳδίως μνημονεύῃς· τὰ γὰρ ἐν ἄλλοις ἡμῖν γεγραμμένα δυσμνημόνευτα εἶναι, καίτοι, ὡς ἔφης, συνεχῶς αὐτὰ βαστάζεις. Ἡμεῖς δὲ ἡδέως τε σοῦ τὴν δέησιν ἀπεδεξάμεθα καὶ ἐλπίσιν ἡδείαις συνεσχέθημεν.
Ο Επίκουρος χαιρετά τον Πυθοκλή,
[84] Ο Κλέων μου έφερε επιστολή σου, στην οποίαν συνεχίζεις να εκφράζεις φιλικά αισθήματα προς εμένα, αντάξια της φροντίδας μου για σένα και ότι προσπαθείς, όχι χωρίς επιτυχία, να επαναφέρεις στη μνήμη σου τους συλλογισμούς που συντείνουν σε ευτυχισμένη ζωή, και τελικά μου ζητούσες να σου στείλω, για τον εαυτό σου, μια σύντομη και ευκολοσχεδιασμένη έκθεση για τα ουράνια φαινόμενα, ώστε να μπορείς εύκολα να τα απομνημονεύεις. Επειδή αυτά που έχω γράψει σε άλλα έργα μου είναι δύσκολο να απομνημονευθούν, αν και, όπως λες, τα έχεις συνεχώς μαζί σου. Εγώ λοιπόν δέχθηκα με μεγάλη χαρά την παράκλησή σου, και αισθάνθηκα υποχρεωμένος να απαντήσω σε αυτήν από τις μεγάλες προσδοκίες που έχω για το μέλλον σου.
[85] Γράψαντες οὖν τὰ λοιπὰ πάντα συντελοῦμεν ἅπερ ἠξίωσας πολλοῖς καὶ ἄλλοις ἐσόμενα χρήσιμα τὰ διαλογίσματα ταῦτα, καὶ μάλιστα τοῖς νεωστὶ φυσιολογίας γνησίου γευομένοις καὶ τοῖς εἰς ἀσχολίας βαθυτέρας τῶν ἐγκυκλίων τινὸς ἐμπεπληγμένοις. Καλῶς δὴ αὐτὰ διάλαβε, καὶ διὰ μνήμης ἔχων ὀξέως αὐτὰ περιόδευε μετὰ τῶν λοιπῶν ὧν ἐν τῇ Μικρᾷ ἐπιτομῇ πρὸς Ἡρόδοτον ἀπεστείλαμεν.
Πρῶτον μὲν οὖν μὴ ἄλλο τι τέλος ἐκ τῆς περὶ μετεώρων γνώσεως εἴτε κατὰ συναφὴν λεγομένων εἴτε αὐτοτελῶς νομίζειν εἶναι ἤπερ ἀταραξίαν καὶ πίστιν βέβαιον, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν.
[85] Λοιπόν, αφού έγραψα όλα τα υπόλοιπα κείμενα μου σκοπεύω να πραγματοποιήσω την αξίωση σου, θεωρώντας ότι αυτοί οι συλλογισμοί θα είναι χρήσιμοι και σε πολλούς άλλους, και κυρίως σε εκείνους που μόλις πρόσφατα γεύτηκαν την γνήσια φυσική επιστήμη, και επίσης σε εκείνους που έχουν εμπλακεί πολύ πιο βαθειά από μια συνηθισμένη απασχόληση. Πρόσεξε αυτά λοιπόν καλά, και κρατώντας τα στη μνήμη σου κάνε μια πλήρη επισκόπηση μαζί με τα άλλα τα οποία απέστειλα στη μικρή επιτομή προς τον Ηρόδοτο.
Πρώτα απ’ όλα δεν πρέπει να έχεις κατά νου ότι υπάρχει κάποιος άλλος σκοπός για τη γνώση για τα ουράνια φαινόμενα είτε αυτά θεωρούνται σε σχέση με τις άλλες φυσικές θεωρίες είτε αυτοτελώς, εκτός από την αταραξία και την απόκτηση μιας σταθερής πεποίθησης, όπως συμβαίνει και με τις άλλες γνώσεις.
[86] Μήτε τὸ ἀδύνατον καὶ παραβιάζεσθαι μήτε ὁμοίαν κατὰ πάντα τὴν θεωρίαν ἔχειν ἢ τοῖς περὶ βίων λόγοις ἢ τοῖς κατὰ τὴν τῶν ἄλλων φυσικῶν προβλημάτων κάθαρσιν, οἷον ὅτι τὸ πᾶν σώματα καὶ ἀναφὴς φύσις ἐστίν, ἢ ὅτι ἄτομα <τὰ> στοιχεῖα, καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα δή ὅσα μοναχὴν ἔχει τοῖς φαινομένοις συμφωνίαν· ὅπερ ἐπὶ τῶν μετεώρων οὐχ ὑπάρχει, ἀλλὰ ταῦτά γε πλεοναχὴν ἔχει καὶ τῆς γενέσεως αἰτίαν καὶ τῆς οὐσίας ταῖς αἰσθήσεσι σύμφωνον κατηγορίαν. Οὐ γὰρ κατὰ ἀξιώματα κενὰ καὶ νομοθεσίας φυσιολογητέον, ἀλλ' ὡς τὰ φαινόμενα ἐκκαλεῖται·
[86] Και ούτε πρέπει να προσπαθούμε να επιβάλουμε με τη βία μια απίθανη θεωρία, ούτε να επιζητούμε η θεωρία αυτών των φαινομένων να είναι σε όλα όμοια είτε με τη συζήτηση των θεωριών πάνω στα διάφορα είδη της ανθρώπινης ζωής, είτε με τη λύση των άλλων φυσικών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα, ότι το σύμπαν αποτελείται από σώματα και από ανέγγιχτη φύση, ή ότι τα βασικά στοιχεία είναι άτμητα και όλα τα παρόμοια, που επιδέχονται μια και μοναδική εξήγηση που είναι σύμφωνη με τα φαινόμενα. Κάτι που δεν ισχύει για τα ουράνια φαινόμενα, τα οποία όμως επιδέχονται πολλαπλές αιτιολογήσεις ως προς τη γέννηση τους και πολλαπλές αιτίες ως προς τη φύση τους, που είναι όλες σύμφωνες με τις αισθήσεις. Γιατί δεν πρέπει να μελετούμε τη φύση σύμφωνα με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά σύμφωνα με αυτά που απαιτούν τα φαινόμενα.
[87] οὐ γὰρ ἤδη ἀλογίας καὶ κενῆς δόξης ὁ βίος ἡμῶν ἔχει χρείαν, ἀλλὰ τοῦ ἀθορύβως ἡμᾶς ζῆν.
Πάντα μὲν οὖν γίνεται ἀσείστως κατὰ πάντων < τῶν> κατὰ πλεοναχὸν τρόπον ἐκκαθαιρομένων, συμφώνως τοῖς φαινομένοις, ὅταν τις τὸ πιθανολογούμενον ὑπὲρ αὐτῶν δεόντως καταλίπῃ· ὅταν δέ τις τὸ μὲν ἀπολίπῃ τὸ δὲ ἐκβάλῃ ὁμοίως σύμφωνον ὂν τῷ φαινομένῳ, δῆλον ὅτι καὶ ἐκ παντὸς ἐκπίπτει φυσιολογήματος ἐπὶ δὲ τὸν μῦθον καταρρεῖ. Σημεῖα δ' ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς μετεώροις συντελουμένων φέρειν τῶν παρ' ἡμῖν τινα φαινομένων, ἃ θεωρεῖται ᾗ ὑπάρχει, καὶ οὐ τὰ ἐν τοῖς μετεώροις φαινόμενα· ταῦτα γὰρ ἐνδέχεται πλεοναχῶς γενέσθαι.
[87] Επειδή η ζωή μας δεν έχει ανάγκη τώρα από παραλογισμούς και κενές δοξασίες, αλλά από το να ζούμε χωρίς ταραχή. Τα πάντα λοιπόν προχωρούν χωρίς ταραχή σε σχέση με όλα τα φαινόμενα που ερμηνεύονται με πολλούς τρόπους, σε αρμονία με τα φαινόμενα, όταν κάποιος αποδέχεται, όπως θα έπρεπε, πειστικές ερμηνείες αυτών. Όταν όμως κάποιος αποδέχεται μια θεωρία και απορρίπτει μιαν άλλην, που είναι εξίσου σε αρμονία με τα φαινόμενα, είναι φανερό ότι εγκαταλείπει τον τομέα της φυσικής και κατρακυλάει στο μύθο. Μπορούμε να έχουμε ενδείξεις όσων συμβαίνουν στον ουρανό από κάποια φαινόμενα που συμβαίνουν στη γη, επειδή μπορούμε να παρατηρούμε πως γίνονται αυτά, ενώ δεν μπορούμε να παρατηρούμε πως γίνονται τα φαινόμενα στον ουρανό. Αυτά ενδέχεται να γίνονται με πολλούς τρόπους.
[88] Τὸ μέντοι φάντασμα ἑκάστου τηρητέον καὶ ἐπὶ τὰ συναπτόμενα τούτῳ διαιρετέον, ἃ οὐκ ἀντιμαρτυρεῖται τοῖς παρ' ἡμῖν γινομένοις πλεοναχῶς συντελεῖσθαι. Κόσμος ἐστὶ περιοχή τις οὐρανοῦ, ἄστρα τε καὶ γῆν καὶ πάντα τὰ φαινόμενα περιέχουσα, οὗ λυομένου πάντα τὰ ἐν αὐτῷ σύγχυσιν λήψεται, ἀποτομὴν ἔχουσα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου καὶ καταλήγουσα ἐν πέρατι ἢ ἀραιῷ ἢ πυκνῷ καὶ ἢ ἐν περιαγομένῳ ἢ ἐν στάσιν ἔχοντι καὶ στρογγύλην ἢ τρίγωνον ἢ οἵαν δήποτε <ἔχουσα> περιγραφήν· πανταχῶς γὰρ ἐνδέχεται· τῶν γὰρ φαινομένων οὐδὲν ἀντιμαρτυρεῖ <ἐν> τῷδε τῷ κόσμῳ, ἐν ᾧ λῆγον οὐκ ἔστι καταλαβεῖν.
[88] Πρέπει όμως να στηριζόμαστε στην πραγματική παράσταση κάθε ουράνιου φαινομένου, και επί πλέον, σε σχέση με όσα συνδέονται με αυτήν, πρέπει να διαχωρίζουμε εκείνα που η γένεση τους από πολλαπλά αίτια δεν απορρίπτεται από τα γεγονότα που συμβαίνουν στη γη.
Κόσμος είναι κάποια περιοχή του ουρανού που περικλείεται από όρια, που περιέχει άστρα και γη και όλα τα ουράνια φαινόμενα, και όταν αυτός διαλυθεί όλα όσα βρίσκονται μέσα του θα περιπέσουν σε σύγχυση, δηλαδή είναι ένα τμήμα αποκομμένο από το άπειρο σύμπαν, που καταλήγει σε καθορισμένο όριο αραιό ή πυκνό, που είτε περιστρέφεται είτε μένει ακίνητο και έχει σχήμα στρογγυλό ή τριγωνικό ή οποιοδήποτε άλλο σχήμα, γιατί όλα αυτά ενδέχεται να συμβαίνουν, επειδή κανένα φαινόμενο αυτού εδώ του κόσμου, του οποίου το όριο δεν είναι δυνατόν να αντιληφθούμε, δεν το απορρίπτει.
[89] Ὅτι δὲ καὶ τοιοῦτοι κόσμοι εἰσὶν ἄπειροι τὸ πλῆθος ἔστι καταλαβεῖν, καὶ ὅτι καὶ ὁ τοιοῦτος δύναται κόσμος γίνεσθαι καὶ ἐν κόσμῳ καὶ < ἐν > μετακοσμίῳ ὃ λέγομεν μεταξὺ κόσμων διάστημα, ἐν πολυκένῳ τόπῳ καὶ οὐκ ἐν μεγάλῳ εἰλικρινεῖ καὶ κενῷ, καθάπερ τινές φασιν, ἐπιτηδείων τινῶν σπερμάτων ῥυέντων ἀφ' ἑνὸς κόσμου ἢ μετακοσμίου ἢ καὶ ἀπὸ πλειόνων κατὰ μικρὸν προσθέσεις τε καὶ διαρθρώσεις καὶ μεταστάσεις ποιούντων ἐπ' ἄλλον τόπον, ἐὰν οὕτω τύχῃ, καὶ ἐπαρδεύσεις ἐκ τῶν ἐχόντων ἐπιτηδείως ἕως τελειώσεως καὶ διαμονῆς ἐφ' ὅσον τὰ ὑποβληθέντα θεμέλια τὴν προσδοχὴν δύναται ποιεῖσθαι.
[89] Είναι δυνατόν να εννοήσουμε ότι υπάρχουν απειράριθμοι κόσμοι τέτοιου είδους, και ότι ένας κόσμος αυτού του είδους μπορεί να γεννηθεί είτε μέσα σε άλλο κόσμο είτε στο μετακόσμιο, όπως ονομάζουμε το διάστημα ανάμεσα στους κόσμους, σε χώρο που περιέχει πολύ κενό, αλλά όχι σε χώρο μεγάλο, καθαρό και κενό, όπως λένε μερικοί. Η γέννηση ενός κόσμου συμβαίνει όταν κάποια κατάλληλα σπέρματα ξεχύνονται από έναν κόσμο ή μετακόσμιο, ή ακόμη από περισσότερους κόσμους, τα οποία λίγο-λίγο δημιουργούν ενώσεις τα μεν με τα δε και διαρθρώσεις και μετατοπίσεις προς άλλο χώρο, εάν τύχει, και δέχονται ποτίσματα από τα κατάλληλα άτομα, μέχρι να καταλήξουν σε κατάσταση ολοκλήρωσης και σταθεροποίησης, η οποία διαρκεί για όσο χρόνο τα θεμέλια, που έχουν τεθεί, είναι ικανά να τα δεχθούν.
[90] Οὐ γὰρ ἀθροισμὸν δεῖ μόνον γενέσθαι οὐδὲ δῖνον ἐν ᾧ ἐνδέχεται κόσμον γίνεσθαι κενῷ κατὰ τὸ δοξαζόμενον ἐξ ἀνάγκης, αὔξεσθαί τε ἕως ἂν ἑτέρῳ προσκρούσῃ, καθάπερ τῶν φυσικῶν καλουμένων φησί τις· τοῦτο γὰρ μαχόμενόν ἐστι τοῖς φαινομένοις.
Ἥλιός τε καὶ σελήνη καὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα <οὐ> καθ' ἑαυτὰ γενόμενα ὕστερον ἐμπεριελαμβάνετο ὑπὸ τοῦ κόσμου, ἀλλ' εὐθὺς διεπλάττετο καὶ αὔξησιν ἐλάμβανεν κατὰ προσκρίσεις καὶ δινήσεις λεπτομερῶν τινων φύσεων, ἤτοι πνευματικῶν ἢ πυροειδῶν ἢ τὸ συναμφότερον· καὶ γὰρ ταῦτα οὕτως ἡ αἴσθησις ὑποβάλλει.
[90] Επειδή δεν είναι απλά αρκετό να γίνει μόνο μια συνάθροιση ατόμων ούτε μια δίνη να μπει σε κίνηση και τίποτα παραπάνω, όπως απλά φαντάζονται κάποιοι, από ανάγκη, σε κενό χώρο στον οποίον ενδέχεται να δημιουργηθεί ένας κόσμος, ούτε μπορεί ο κόσμος να αυξάνεται μέχρις ότου να προσκρούσει σε έναν άλλο κόσμο, όπως λέει κάποιος από τους καλουμένους φυσικούς φιλοσόφους. Επειδή αυτό αντιμάχεται τα φυσικά φαινόμενα. Ο ήλιος και η σελήνη και τα άλλα άστρα δεν δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκαν στον κόσμο, αλλά από την αρχή σχηματίστηκαν και σιγά-σιγά αυξήθηκαν σε μέγεθος με τις προσθέσεις και τις περιστροφές σωμάτων με λεπτότατα μέρη, που η φύση τους είναι αέρας ή φωτιά ή και τα δύο, επειδή αυτά μας παρουσιάζουν οι αισθήσεις.
[91] Τὸ δὲ μέγεθος ἡλίου τε < καὶ σελήνης > καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων κατὰ μὲν τὸ πρὸς ἡμᾶς τηλικοῦτόν ἐστιν ἡλίκον φαίνεται· [τοῦτο καὶ ἐν τῇ ιαʹ Περὶ φύσεως· εἰ γάρ, φησί, τὸ μέγεθος διὰ τὸ διάστημα ἀπεβεβλήκει, πολλῷ μᾶλλον ἂν τὴν χρόαν. Ἄλλο γὰρ τούτῳ συμμετρότερον διάστημα οὐθέν ἐστι.] Κατὰ δὲ τὸ καθ' αὑτὸ ἤτοι μεῖζον τοῦ ὁρωμένου ἢ μικρῷ ἔλαττον ἢ τηλικοῦτον. Οὕτω γὰρ καὶ τὰ παρ' ἡμῖν πυρὰ ἐξ ἀποστήματος θεωρούμενα κατὰ τὴν αἴσθησιν θεωρεῖται. Καὶ πᾶν δὲ εἰς τοῦτο τὸ μέρος ἔνστημα ῥᾳδίως διαλυθήσεται ἐάν τις τοῖς ἐναργήμασι προσέχῃ, ὅπερ ἐν τοῖς Περὶ φύσεως βιβλίοις δείκνυμεν.
[91] Το δε μέγεθος του ήλιου και της σελήνης και των άλλων άστρων θεωρούμενο μεν σε σχέση μ΄ εμάς είναι τόσο όσο φαίνεται. [Αυτό αναφέρεται και στο ΙΑ’ βιβλίο του Περί φύσεως έργου του, όπου λέει, «εάν το μέγεθός τους έχει χαθεί μέσα από την απόσταση πολύ περισσότερο θα έχει χαθεί το χρώμα τους». Επειδή δεν υπάρχει καμία άλλη απόσταση καλύτερη από αυτήν για να κάνουμε σύγκριση των μετρήσεων]ΣΧΟΛΙΟΝ. Σε ότι δε αφορά το μέγεθος καθ’ εαυτό, είναι ή λίγο μεγαλύτερο απ’ όσο το βλέπουμε, ή λίγο μικρότερο ή το ίδιο. Γιατί έτσι φαίνονται στις αισθήσεις και οι πυρκαγιές στη γη, που τις παρατηρούμε από απόσταση. Και κάθε αντίρρηση, λοιπόν, σε αυτό το σημείο εύκολα θα διαλυθεί, εάν προσέξουμε τα ξεκάθαρα φαινόμενα, όπως αποδεικνύω στα βιβλία μου Περί φύσεως.
[92] Ἀνατολὰς καὶ δύσεις ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων καὶ κατὰ ἄναψιν γενέσθαι δύνασθαι καὶ κατὰ σβέσιν, τοιαύτης οὔσης περιστάσεως καὶ καθ' ἑκατέρους τοὺς τόπους, ὥστε τὰ προειρημένα ἀποτελεῖσθαι· οὐδὲν γὰρ τῶν φαινομένων ἀντιμαρτυρεῖ. <Καὶ> κατ' ἐκφάνειάν τε ὑπὲρ γῆς καὶ πάλιν ἐπιπροσθέτησιν τὸ προειρημένον δύναιτ' ἂν συντελεῖσθαι· οὐδὲ γάρ τι τῶν φαινομένων ἀντιμαρτυρεῖ.
Τάς τε κινήσεις αὐτῶν οὐκ ἀδύνατον μὲν γίνεσθαι κατὰ τὴν τοῦ ὅλου οὐρανοῦ δίνην, ἢ τούτου μὲν στάσιν, αὐτῶν δὲ δίνην κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς ἐν τῇ γενέσει τοῦ κόσμου ἀνάγκην ἀπογεννηθεῖσαν ἐπ' ἀνατολῇ·
[92] Οι ανατολές και οι δύσεις του ηλίου, της σελήνης, και των άλλων άστρων μπορεί να οφείλονται και σε άναμμα και σε σβήσιμο, γιατί η σύνθεση της ύλης του περιβάλλοντος ειδικά σε σχέση με τους τόπους της ανατολής και της δύσης είναι τέτοια ώστε να οδηγεί σε αυτά τα αποτελέσματα. Επειδή κανένα από τα φαινόμενα δεν διαψεύδει κάτι τέτοιο. Ή πάλι, το υπόψη φαινόμενο, μπορεί να οφείλεται στην εμφάνιση τους πάνω από την επιφάνεια της γης, και ξανά στην παρεμβολή της γης μπροστά τους. Επειδή ξανά κανένα από τα φαινόμενα δεν διαψεύδει κάτι τέτοιο.
Και οι κινήσεις τους δεν είναι αδύνατον να οφείλονται στην περιστροφή ολόκληρου του ουρανού, ή διαφορετικά μπορεί ο ουρανός να παραμένει ακίνητος, και αυτά μπορεί να περιστρέφονται εξαιτίας της ανάγκης που ξεκίνησε κατά τη γέννηση του κόσμου προς την ανατολή…
[93] <σφοδρο>τάτῃ θερμασίᾳ κατά τινα ἐπινέμησιν τοῦ πυρὸς ἀεὶ ἐπὶ τοὺς ἑξῆς τόπους ἰόντος.
Τροπὰς ἡλίου καὶ σελήνης ἐνδέχεται μὲν γίνεσθαι κατὰ λόξωσιν οὐρανοῦ οὕτω τοῖς χρόνοις κατηναγκασμένου· ὁμοίως δὲ καὶ κατὰ ἀέρος ἀντέξωσιν ἢ καὶ ὕλης ἀεὶ ἐπιτηδείας ἐχομένως ἐμπιπραμένης τῆς δ' ἐκλειπούσης· ἢ καὶ ἐξ ἀρχῆς τοιαύτην δίνην κατειληθῆναι τοῖς ἄστροις τούτοις, ὥσθ' οἷόν τιν' ἕλικα κινεῖσθαι. Πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα καὶ τὰ τούτοις συγγενῆ οὐθενὶ τῶν ἐναργημάτων διαφωνεῖ, ἐάν τις ἀεὶ ἐπὶ τῶν τοιούτων μερῶν, ἐχόμενος τοῦ δυνατοῦ, εἰς τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις ἕκαστον τούτων δύνηται ἀνάγειν, μὴ φοβούμενος τὰς ἀνδραποδώδεις ἀστρολόγων τεχνιτείας.
[93] Η κίνηση των άστρων μπορεί ακόμη να εξηγηθεί από μια σφοδρότατη θερμότητα, που οφείλεται σε εξάπλωση της φωτιάς που κινείται πάντοτε διαδοχικά στις πλησιέστερες περιοχές.
Οι τροπές του ήλιου και της σελήνης είναι ενδεχόμενο να οφείλονται σε λοξότητα όλου του ουρανού, που αναγκάζεται σε αυτή τη θέση κατά τη διαδοχή των εποχών. Ή εξίσου να οφείλονται σε αντίθετα ρεύματα αέρα, ή επειδή το κατάλληλο υλικό, το οποίο έχουν σταθερά ανάγκη, και που καίγεται προοδευτικά, όταν το προηγούμενο υλικό τους λείπει. Ή επίσης από τη γέννηση του κόσμου, αυτή η ιδιαίτερη μορφή περιστροφής μπορεί να έχει δοθεί σε αυτά τα άστρα, ώστε να κινούνται ελικοειδώς. Όλες αυτές οι ερμηνείες και οι παρόμοιες που συγγενεύουν με αυτές δεν έρχονται σε διαφωνία με κανένα από τα προφανή γεγονότα, εάν κάποιος είναι πάντοτε προσηλωμένος σε τέτοια θέματα έρευνας, σε αυτό που είναι δυνατό, και μπορεί να κάνει αναγωγή κάθε σημείου σε αυτό που είναι σύμφωνο με τα φαινόμενα, χωρίς να φοβάται τα δουλικά τεχνάσματα των αστρονόμων.
[94] Κενώσεις τε σελήνης καὶ πάλιν πληρώσεις καὶ κατὰ στροφὴν τοῦ σώματος τούτου δύναιτ' ἂν γίνεσθαι καὶ κατὰ σχηματισμοὺς ἀέρος ὁμοίως, ἔτι τε καὶ κατὰ προσθετήσεις καὶ κατὰ πάντας τρόπους, καθ' οὓς καὶ τὰ παρ' ἡμῖν φαινόμενα ἐκκαλεῖται εἰς τὰς τούτου τοῦ εἴδους ἀποδόσεις, ἐὰν μή τις τὸν μοναχῆ τρόπον κατηγαπηκὼς τοὺς ἄλλους κενῶς ἀποδοκιμάζῃ, οὐ τεθεωρηκὼς τί δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρῆσαι καὶ τί ἀδύνατον, καὶ διὰ τοῦτο ἀδύνατα θεωρεῖν ἐπιθυμῶν. Ἔτι τε ἐνδέχεται τὴν σελήνην ἐξ ἑαυτῆς ἔχειν τὸ φῶς,
[94] Τα αδειάσματα της σελήνης και τα ακολουθούμενα γεμίσματα της μπορεί να οφείλονται και στην περιστροφή του σώματος αυτού, ή εξίσου σε σχηματισμούς του αέρα, ή ακόμη και στις παρεμβολές άλλων σωμάτων και ακόμη να οφείλονται σε όλους τους τρόπους, με τους οποίους τα φαινόμενα στη γη μας προσκαλούν σε τέτοιου είδους εξηγήσεις αυτών των φάσεων, εφ’ όσον κάποιος δεν είναι ξετρελαμένος με τη μέθοδο της μοναδικής αιτίας και αβάσιμα αποδοκιμάζει τις άλλες, χωρίς να εξετάζει τι είναι δυνατό να παρατηρεί ένας άνθρωπος και τι δεν είναι, και κατά συνέπεια να επιθυμεί να παρατηρεί αυτό που είναι αδύνατο.
Και ακόμη είναι ενδεχόμενο η σελήνη να έχει το φως της από τον εαυτό της, είναι ενδεχόμενο δε και από τον ήλιο.
[95] ἐνδέχεται δὲ ἀπὸ τοῦ ἡλίου. Καὶ γὰρ παρ' ἡμῖν θεωρεῖται πολλὰ μὲν ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντα, πολλὰ δὲ ἀφ' ἑτέρων. Καὶ οὐθὲν ἐμποδοστατεῖ τῶν ἐν τοῖς μετεώροις φαινομένων, ἐάν τις τοῦ πλεοναχοῦ τρόπου ἀεὶ μνήμην ἔχῃ καὶ τὰς ἀκολούθους αὐτοῖς ὑποθέσεις ἅμα καὶ αἰτίας συνθεωρῇ καὶ μὴ ἀναβλέπων εἰς τὰ ἀνακόλουθα ταῦτ' ὀγκοῖ ματαίως καὶ καταρρέπῃ ἄλλοτε ἄλλως ἐπὶ τὸν μοναχὸν τρόπον.
Ἡ δὲ ἔμφασις τοῦ προσώπου ἐν αὐτῇ δύναται μὲν γίνεσθαι καὶ κατὰ παραλλαγὴν μερῶν καὶ κατ' ἐπιπροσθέτησιν, καὶ ὅσοι ποτ' ἂν τρόποι θεωροῖντο τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις κεκτημένοι.
[95] Επειδή και στη γη βλέπουμε πολλά πράγματα να φωτίζονται από το δικό τους το φως και πολλά να φωτίζονται από το φως άλλων. Και τίποτα στα ουράνια φαινόμενα δεν αντιτίθεται σε καμία από αυτές τις εξηγήσεις, εάν κάποιος έχει στη μνήμη του πάντοτε τη μέθοδο των πολλαπλών αιτίων και εάν ερευνά μαζί τις υποθέσεις και τις αιτίες που είναι σύμφωνες με αυτά, και εάν δεν αποβλέπει σε ανακόλουθες εξηγήσεις και τις διογκώνει αναίτια και έτσι καταλήγει με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές περιπτώσεις στη μέθοδο του μοναδικού τρόπου εξήγησης.
Η δε εμφάνιση ενός προσώπου στη σελήνη μπορεί να οφείλεται και στην εναλλαγή των μερών της και στην παρεμβολή άλλων σωμάτων, και σε καθεμία από πολλές αιτίες που μπορεί να παρατηρηθούν, όλες σύμφωνες με τα φαινόμενα.
[96] Ἐπὶ πάντων γὰρ τῶν μετεώρων τὴν τοιαύτην ἴχνευσιν οὐ προετέον. Ἢν γάρ τις ᾖ μαχόμενος τοῖς ἐναργήμασιν, οὐδέποτε μὴ δυνήσεται ἀταραξίας γνησίου μεταλαβεῖν. Ἔκλειψις ἡλίου καὶ σελήνης δύναται μὲν γίνεσθαι καὶ κατὰ σβέσιν, καθάπερ καὶ παρ' ἡμῖν τοῦτο θεωρεῖται γινόμενον· καὶ ἤδη κατ' ἐπιπροσθέτησιν ἄλλων τινῶν, ἢ γῆς < ἢ σελήνης > ἢ άοράτου τινος ἢ ἑτέρου τοιούτου. Καὶ ὧδε τοὺς οἰκείους ἀλλήλοις τρόπους συνθεωρητέον, καὶ τὰς ἅμα συγκυρήσεις τινῶν ὅτι οὐκ ἀδύνατον γίνεσθαι. Ἐν δὲ τῇ ιβʹ Περὶ φύσεως ταὐτὰ λέγει καὶ πρός, ἥλιον ἐκλείπειν σελήνης ἐπισκοτούσης, σελήνην δὲ τοῦ τῆς γῆς σκιάσματος, ἀλλὰ καὶ κατ' ἀναχώρησιν.
[96] Επειδή στην περίπτωση όλων των ουρανίων φαινομένων αυτή η μέθοδος έρευνας δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείπεται, διότι εάν κάποιος αντιμάχεται αυτό που είναι προφανές, δεν θα μπορέσει ποτέ να απολαύσει την πραγματική αταραξία.
Η έκλειψη του ηλίου και της σελήνης μπορεί να γίνεται από το σβήσιμο της φωτιάς, όπως ακριβώς το βλέπουμε να γίνεται στη γη, και ακόμη μπορεί να γίνεται με την παρεμβολή άλλων σωμάτων, είτε της γης, είτε της σελήνης, είτε κάποιου αοράτου σώματος ή άλλου σώματος αυτού του είδους. Και με αυτόν τον τρόπο πρέπει να εξετάζουμε μαζί τις αιτίες οι οποίες ταιριάζουν μεταξύ τους και να δεχόμαστε ότι δεν είναι αδύνατον κάποιες από αυτές να ισχύουν ταυτόχρονα. [Στο ιβ’ βιβλίο του Περί φύσεως έργου του λέει ότι η έκλειψη του ηλίου συμβαίνει όταν τον επισκιάζει η σελήνη, ενώ της σελήνης όταν την επισκιάζει η γη ή όταν σελήνη αποχωρεί.
[97] Τοῦτο δὲ καὶ Διογένης ὁ Ἐπικούρειος ἐν τῇ αʹ τῶν Ἐπιλέκτων. Ἔτι τε τάξις περιόδου, καθάπερ ἔνια καὶ παρ' ἡμῖν τῶν τυχόντων γίνεται, λαμβανέσθω· καὶ ἡ θεία φύσις πρὸς ταῦτα μηδαμῇ προσαγέσθω, ἀλλ' ἀλειτούργητος διατηρείσθω καὶ ἐν τῇ πάσῃ μακαριότητι· ὡς εἰ τοῦτο μὴ πραχθήσεται, ἅπασα ἡ περὶ τῶν μετεώρων αἰτιολογία ματαία ἔσται, καθάπερ τισὶν ἤδη ἐγένετο οὐ δυνατοῦ τρόπου ἐφαψαμένοις, εἰς δὲ τὸ μάταιον ἐκπεσοῦσι τῷ καθ' ἕνα τρόπον μόνον οἴεσθαι γίνεσθαι τοὺς δ' ἄλλους πάντας τοὺς κατὰ τὸ ἐνδεχόμενον ἐκβάλλειν εἴς τε τὸ ἀδιανόητον φερομένους καὶ τὰ φαινόμενα ἃ δεῖ σημεῖα ἀποδέχεσθαι μὴ δυναμένους συνθεωρεῖν.
[97] Αυτό λέει και ο Διογένης ο επικούρειος στο α’ βιβλίο των Επιλέκτων του.]ΣΧΟΛΙΟΝ
Ακόμη πρέπει να εξηγούμε την κανονικότητα της περιόδου των ουρανίων σωμάτων με τον ίδιο τρόπο που εξηγούμε κάποια από τα φαινόμενα που συμβαίνουν στη γη. Και πρέπει να μην αφήνουμε την θεϊκή φύση να εισέρχεται καθόλου σε αυτές εξηγήσεις, αλλά να την αφήνουμε ανενόχλητη και στην πλήρη της μακαριότητα. Διότι εάν δεν ακολουθηθεί αυτή η αρχή, ολόκληρη η εξέταση των αιτίων στα ουράνια φαινόμενα θα είναι μάταιη, όπως ακριβώς έχει ήδη συμβεί σε κάποιους που δεν ακολούθησαν τη μέθοδο των δυνατών εξηγήσεων, αλλά κατέφυγαν στον μάταιο συλλογισμό ότι τα πράγματα μπορούν να συμβαίνουν μόνο με έναν τρόπο, και στην απόρριψη όλων των άλλων τρόπων που βρίσκονται σε αρμονία με αυτό που είναι δυνατό, και κατ’ αυτόν τον τρόπο οδηγήθηκαν προς αυτό που είναι αδιανόητο και στην αδυναμία να συγκρίνουν τα γήινα φαινόμενα, τα οποία πρέπει να τα δεχθούμε μαζί ως ενδείξεις.
[98] Μήκη νυκτῶν καὶ ἡμερῶν παραλλάττοντα καὶ παρὰ τὸ ταχείας ἡλίου κινήσεις γίνεσθαι καὶ πάλιν βραδείας ὑπὲρ γῆς, παρὰ τὸ μήκη τόπων παραλλάττοντα < διιέναι > καὶ < παρὰ το> τόπους τινὰς περαιοῦν τάχιον ὡς καὶ παρ’ ἡμῖν ἤ βραδύτερόν τινα θεωρεῖται ***, ὡς καὶ παρ' ἡμῖν τινα θεωρεῖται, οἷς συμφώνως δεῖ λέγειν ἐπὶ τῶν μετεώρων. Οἱ δὲ τὸ ἓν λαμβάνοντες τοῖς τε φαινομένοις μάχονται καὶ τοῦ ᾗ δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρῆσαι διαπεπτώκασιν. Ἐπισημασίαι δύνανται γίνεσθαι καὶ κατὰ συγκυρήσεις καιρῶν, καθάπερ ἐν τοῖς ἐμφανέσι παρ' ἡμῖν ζῴοις, καὶ παρ' ἑτεροιώσεις ἀέρος καὶ μεταβολάς. Ἀμφότερα γὰρ ταῦτα οὐ μάχεται τοῖς φαινομένοις·
[98] Οι διαδοχικές εναλλαγές στη διάρκεια των νυκτών και των ημερών μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι η κίνηση του ήλιου πάνω από τη γη γίνεται γρήγορη μετά ξανά αργή επειδή διασχίζει περιοχές που διαφέρουν ως προς το μήκος πάνω από τη γη, ή επειδή περνά μέσα από ορισμένες περιοχές με μεγαλύτερη ταχύτητα από κάποιες άλλες, … όπως παρατηρούμε να συμβαίνει σε κάποια πράγματα στη γη, με τα οποία πρέπει να είμαστε σε αρμονία όταν μιλάμε για τα ουράνια φαινόμενα. Αλλά αυτοί που δέχονται μια μόνn εξήγηση και μάχονται ενάντια στη μαρτυρία των φαινομένων έχουν υποπέσει σε λάθη σχετικά με την δυνατότητα του ανθρώπου να επιτύχει την γνώση.
Σημάδια του καιρού μπορεί να συμβαίνουν οφειλόμενα στην σύμπτωση καταστάσεων, όπως συμβαίνει με ζώα που μπορούμε να δούμε στη γη, και ακόμη στις μεταβολές και τις αλλαγές στην ατμόσφαιρα. Γιατί και οι δύο αυτές εξηγήσεις δεν αντιμάχονται τα φαινόμενα.
[99] ἐπὶ δὲ ποίοις παρὰ τοῦτο ἢ τοῦτο τὸ αἴτιον γίνεται οὐκ ἔστι συνιδεῖν.
Νέφη δύναται γίνεσθαι καὶ συνίστασθαι καὶ παρὰ πιλήσεις ἀέρος < κατὰ> πνευμάτων συνώσει, καὶ παρὰ περιπλοκὰς ἀλληλούχων ἀτόμων καὶ ἐπιτηδείων εἰς τὸ τοῦτο τελέσαι καὶ κατὰ ῥευμάτων συλλογὴν ἀπό τε γῆς καὶ ὑδάτων· καὶ κατ' ἄλλους δὲ τρόπους πλείους αἱ τῶν τοιούτων συστάσεις οὐκ ἀδυνατοῦσι συντελεῖσθαι. Ἤδη δ' ἀπ' αὐτῶν ᾗ μὲν θλιβομένων, ᾗ δὲ μεταβαλλόντων ὕδατα δύναται συντελεῖσθαι,
[99] Αλλά σε ποιές περιπτώσεις οφείλονται στη μια αιτία ή στην άλλην δεν είναι δυνατόν να το γνωρίζουμε.
Τα σύννεφα μπορεί να παράγονται και να σχηματίζονται και από τις πυκνώσεις της ατμόσφαιρας που οφείλονται στην πίεση του ανέμου και από τη συμπλοκή ατόμων που προσκολλώνται το ένα στο άλλο και που είναι κατάλληλα να σχηματίζουν αυτά τα σύννεφα, και επίσης από την συγκέντρωση των ρευμάτων που προέρχονται από τη γη και τα νερά. Και υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους ο σχηματισμός τέτοιων πραγμάτων μπορεί να μην είναι αδύνατον να πραγματοποιείται. Και από τα σύννεφα αυτά μπορεί επιπλέον να προκαλούνται βροχές εφόσον αυτά είτε συμπιέζονται είτε μεταβάλλονται,
[100] ἔτι τε πνευμάτων κατὰ καταφορᾶ ἀπὸ ἐπιτηδείων τύπων καὶ δι' ἀέρος κινουμένων, βιαιοτέρας ἐπαρδεύσεως γινομένης ἀπό τινων ἀθροισμάτων ἐπιτηδείων εἰς τὰς τοιαύτας ἐπιπέμψεις. Βροντὰς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πνεύματος ἐν τοῖς κοιλώμασι τῶν νεφῶν ἀνείλησιν, καθάπερ ἐν τοῖς ἡμετέροις ἀγγείοις, καὶ παρὰ πυρὸς πεπνευματωμένου βόμβον ἐν αὐτοῖς, καὶ κατὰ ῥήξεις δὲ νεφῶν καὶ διαστάσεις, καὶ κατὰ παρατρίψεις νεφῶν καὶ κατάξεις πῆξιν εἰληφότων κρυσταλλοειδῆ. Καὶ τὸ ὅλον καὶ τοῦτο τὸ μέρος πλεοναχῶς γίνεσθαι λέγειν ἐκκαλεῖται τὰ φαινόμενα.
[100] και ακόμη από την πνοή ισχυρών ανέμων που κινούνται μέσα στην ατμόσφαιρα από κατάλληλους τόπους, προκαλούνται πυκνές βροχές που παράγονται από ορισμένες συσσωρεύσεις ατόμων που είναι κατάλληλες να δημιουργήσουν τέτοιες νεροποντές.
Οι βροντές είναι ενδεχόμενο να παράγονται από την πνοή του ανέμου στα κοιλώματα των νεφών, όπως συμβαίνει μέσα στα δοχεία στη γη, και ακόμη από την αντήχηση της φωτιάς μέσα σε αυτά που τη δυναμώνει ο άνεμος που μπαίνει μέσα τους, και ακόμη από την βίαιη απόσπαση και το σκίσιμο των νεφών, ή από την τριβή και το σπάσιμο των νεφών όταν έχουν παγώσει και έχουν λάβει τη μορφή πάγου. Τα φαινόμενα απαιτούν να πούμε ότι αυτό το μέρος των ουρανίων φαινομένων, όπως ακριβώς το σύνολό τους, μπορούν να γίνονται με πολλούς τρόπους.
[101] Καὶ ἀστραπαὶ δ' ὡσαύτως γίνονται κατὰ πλείους τρόπους· καὶ γὰρ κατὰ παράτριψιν καὶ σύγκρουσιν νεφῶν ὁ πυρὸς ἀποτελεστικὸς σχηματισμὸς ἐξολισθαίνων ἀστραπὴν γεννᾷ· καὶ κατ' ἐκριπισμὸν ἐκ τῶν νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων τῶν τοιούτων σωμάτων ἃ τὴν λαμπηδόνα ταύτην παρασκευάζει, καὶ κατ' ἐκπιασμόν, θλίψεως τῶν νεφῶν γινομένης, εἴθ' ὑπ' ἀλλήλων εἴθ' ὑπὸ πνευμάτων· καὶ κατ' ἐμπερίληψιν δὲ τοῦ ἀπὸ τῶν ἄστρων κατεσπαρμένου φωτός, εἶτα συνελαυνομένου ὑπὸ τῆς κινήσεως νεφῶν τε καὶ πνευμάτων καὶ διεκπίπτοντος διὰ τῶν νεφῶν· ἢ κατὰ διήθησιν <διὰ> τῶν νεφῶν τοῦ λεπτομερεστάτου φωτός, ᾖ ἀπὸ τοῦ πυρὸς νέφη συνεφλέχθαι τὰς βροντὰς ἀποτελεῖσθαι καὶ κατὰ τὴν τούτου κίνησιν· καὶ κατὰ τὴν τοῦ πνεύματος ἐκπύρωσιν τὴν γινομένην διά τε συντονίαν φορᾶς καὶ διὰ σφοδρὰν κατείλησιν·
[101] Και οι αστραπές ομοίως δημιουργούνται με πολλούς τρόπους, γιατί τόσο από την τριβή όσο και από τη σύγκρουση των νεφών μεταξύ τους, ο σχηματισμός των ατόμων που παράγει φωτιά ξεγλιστρά και γεννά την αστραπή, καθώς επίσης και από βίαιο τίναγμα έξω από τα σύννεφα των κατάλληλων σωμάτων εξαιτίας του ανέμου, δημιουργείται αυτή η λάμψη, καθώς επίσης και από συμπίεση, όταν τα σύννεφα συνθλίβονται είτε το ένα με το άλλο είτε από τον άνεμο, και επίσης από το διεσπαρμένο φως των άστρων που απορροφάται από τα νέφη και συγκεντρώνεται από αυτά, εξαιτίας της κίνησης των νεφών και αυτής του ανέμου, και πέφτει στη συνέχεια από τα νέφη, ή ακόμη φως που αποτελείται από πολύ λεπτά σωματίδια μπορεί να διηθείται μέσα από τα σύννεφα, απ’ όπου ένεκα της φωτιάς συμφλέγονται τα νέφη και δημιουργούνται οι βροντές, από την κίνησή της. Και ακόμη από την πύρωση του αέρα που γίνεται λόγω της έντασης της κίνησης και της σφοδρής περιδίνησης,
[102] καὶ κατὰ ῥήξεις δὲ νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων ἔκπτωσίν τε πυρὸς ἀποτελεστικῶν ἀτόμων καὶ τὸ τῆς ἀστραπῆς φάντασμα ἀποτελουσῶν. Καὶ κατ' ἄλλους δὲ πλείους τρόπους ῥᾳδίως ἔσται καθορᾶν ἐχόμενον ἀεὶ τῶν φαινομένων καὶ τὸ τούτοις ὅμοιον δυνάμενον συνθεωρεῖν.
Προτερεῖ δὲ ἀστραπὴ βροντῆς ἐν τοιᾷδέ τινι περιστάσει νεφῶν καὶ διὰ τὸ ἅμα τῷ τὸ πνεῦμα ἐμπίπτειν ἐξωθεῖσθαι τὸν ἀστραπῆς ἀποτελεστικὸν σχηματισμόν, ὕστερον δὲ τὸ πνεῦμα ἀνειλούμενον τὸν βόμβον ἀποτελεῖν τοῦτον· καὶ κατ' ἔμπτωσιν δὲ ἀμφοτέρων ἅμα, τῷ τάχει συντονωτέρῳ κεχρῆσθαι πρὸς ἡμᾶς τὴν ἀστραπήν,
[102] και επίσης από το σκίσιμο των νεφών από τον αέρα και με την πτώση των ατόμων που παράγουν τη φωτιά και προκαλούν την εμφάνιση της αστραπής. Και θα είναι εύκολο να παρατηρήσουμε αυτό καθαρά ακολουθώντας πολλές άλλες μεθόδους, εάν στηριζόμαστε πάντοτε στα φαινόμενα, και εάν είμαστε ικανοί να εξετάζουμε μαζί κάθε τι που είναι όμοιο με αυτά. Προηγείται δε η αστραπή από τη βροντή σε έναν τέτοιο σχηματισμό νεφών, είτε επειδή τη στιγμή που ο άνεμος ορμά μέσα, εξωθείται ο σχηματισμός των ατόμων που γεννούν την αστραπή, αλλά στη συνέχεια ο άνεμος στριφογυρίζει (στα κοιλώματα) και παράγει θόρυβο. Είτε επειδή και τα δύο προκύπτουν την ίδια στιγμή, αλλά η αστραπή κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα προς εμάς,
[103] ὑστερεῖν δὲ τὴν βροντήν, καθάπερ ἐπ' ἐνίων ἐξ ἀποστήματος θεωρουμένων καὶ πληγάς τινας ποιουμένων. Κεραυνοὺς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πλείονας πνευμάτων συλλογὰς καὶ κατείλησιν ἰσχυράν τε ἐκπύρωσιν· καὶ κατάρρηξιν μέρους καὶ ἔκπτωσιν ἰσχυροτέραν αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς κάτω τόπους, τῆς ῥήξεως γινομένης διὰ τὸ τοὺς ἑξῆς τόπους πυκνοτέρους εἶναι διὰ πίλησιν νεφῶν· καὶ κατ' αὐτὴν δὲ τὴν τοῦ πυρὸς ἔκπτωσιν ἀνειλουμένου, καθὰ καὶ βροντὴν ἐνδέχεται γίνεσθαι, πλείονος γενομένου καὶ πνευματωθέντος ἰσχυρότερον καὶ ῥήξαντος τὸ νέφος διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ὑποχωρεῖν εἰς τὰ ἑξῆς, τῷ πίλησιν γίνεσθαι τὸ μὲν πολὺ πρὸς ὄρος τι ὑψηλόν, ἐν ᾧ μάλιστα κεραυνοὶ πίπτουσιν ἀεὶ πρὸς ἄλληλα.
[103] ενώ η βροντή έπεται, όπως στην περίπτωση κάποιων σωμάτων που τα βλέπουμε από απόσταση και παράγουν ήχους.
Οι κεραυνοί είναι ενδεχόμενο να οφείλονται στις πολλές συγκεντρώσεις ανέμων, οι οποίοι περιδινίζονται ισχυρά και αναφλέγονται και τότε ένα μέρος τους αποσπάται και ξεχύνεται βίαια προς τις κάτω περιοχές. Αυτή η απόσπαση συμβαίνει επειδή οι γειτονικές περιοχές γίνονται όλο και πυκνότερες λόγω της συμπυκνώσεως των νεφών. Οι κεραυνοί ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα του ξεσπάσματος της περιδινούμενης φωτιάς, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να παράγεται η βροντή, όταν η φωτιά γίνει πολύ μεγάλη και εξωθείται πολύ βίαια από τον άνεμο και έτσι ξεχύνεται από το νέφος, επειδή δεν μπορεί να υποχωρήσει στις γειτονικές περιοχές εξαιτίας της συνεχούς συγκέντρωσης των νεφών του ενός πάνω στο άλλο, και η μεγαλύτερη συγκέντρωση γίνεται πάνω από ένα ψηλό βουνό,όπου και πέφτουν οι περισσότεροι κεραυνοί.
[104] Καὶ κατ' ἄλλους δὲ τρόπους πλείονας ἐνδέχεται κεραυνοὺς ἀποτελεῖσθαι· μόνον ὁ μῦθος ἀπέστω· ἀπέσται δὲ ἐάν τις καλῶς τοῖς φαινομένοις ἀκολουθῶν περὶ τῶν ἀφανῶν σημειῶται. Πρηστῆρας ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ κάθεσιν νέφους εἰς τοὺς κάτω τόπους στυλοειδῶς ὑπὸ πνεύματος ἀθρόου ὠσθέντος καὶ διὰ τοῦ πνεύματος πολλοῦ φερομένου, ἅμα καὶ τὸ νέφος εἰς τὸ πλάγιον ὠθοῦντος τοῦ ἐκτὸς πνεύματος· καὶ κατὰ περίστασιν δὲ πνεύματος εἰς κύκλον, ἀέρος τινὸς ἐπισυνωθουμένου ἄνωθεν· καὶ ῥύσεως πολλῆς πνευμάτων γενομένης καὶ οὐ δυναμένης εἰς τὰ πλάγια διαρρυῆναι διὰ τὴν πέριξ τοῦ ἀέρος πίλησιν.
[104] Και είναι ενδεχόμενο οι κεραυνοί να προκαλούνται και με πολλούς άλλους τρόπους. Μόνο η μυθολογική εξήγηση πρέπει να αποκλειστεί, και θα αποκλειστεί ο μύθος όταν κανείς ακολουθεί καλά τα φαινόμενα και με βάση αυτά ερμηνεύει τα άδηλα.
Οι κυκλώνες είναι ενδεχόμενο να γίνονται από την κάθοδο νέφους προς τα κατώτερα μέρη με τη μορφή στύλου, επειδή ωθείται από τον άνεμο που έχει συσσωρευτεί μέσα σε αυτό και μεταφέρεται από την βιαιότητα του ανέμου, ενώ ταυτόχρονα ο εξωτερικός άνεμος το ωθεί πλάγια. Επίσης είναι ενδεχόμενο να προκύπτουν από άνεμο που πνέει κυκλικά, ενώ ταυτόχρονα κάποιος άνεμος το συνωθεί εκ των άνω. Ή μπορεί να προκύπτουν όταν σχηματίζεται ισχυρό ρεύμα ανέμων που δεν μπορεί να περάσει στα πλάγια εξαιτίας της μεγάλης συμπύκνωσης του γύρω αέρα.
[105] Καὶ ἕως μὲν γῆς τοῦ πρηστῆρος καθιεμένου στρόβιλοι γίνονται, ὡς ἂν καὶ ἡ ἀπογέννησις κατὰ τὴν κίνησιν τοῦ πνεύματος γίνηται· ἕως δὲ θαλάττης δῖνοι ἀποτελοῦνται. Σεισμοὺς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πνεύματος ἐν τῇ γῇ ἀπόληψιν καὶ παρὰ μικροὺς ὄγκους αὐτῆς παράθεσιν καὶ συνεχῆ κίνησιν, ὃ τὴν κράδανσιν τῇ γῇ παρασκευάζει. Καὶ τὸ πνεῦμα τοῦτο ἢ ἔξωθεν ἐμπεριλαμβάνει <ἢ> ἐκ τοῦ πίπτειν εἴσω ἐδάφη εἰς ἀντροειδεῖς τόπους τῆς γῆς ἐκπνευματοῦντα τὸν ἐπειλημμένον ἀέρα. <Καὶ> κατ' αὐτὴν δὲ τὴν διάδοσιν τῆς κινήσεως ἐκ τῶν πτώσεων ἐδαφῶν πολλῶν καὶ πάλιν ἀνταπόδοσιν, ὅταν πυκνώμασι σφοδροτέροις τῆς γῆς ἀπαντήσῃ, ἐνδέχεται σεισμοὺς ἀποτελεῖσθαι.
[105] Και όταν ο κυκλώνας κατεβαίνει μέχρι τη γη, σχηματίζονται ανεμοστρόβιλοι σύμφωνα με την κίνηση του ανέμου που τους δημιουργεί, όταν δε κατεβαίνει μέχρι τη θάλασσα δημιουργούνται σίφουνες.
Σεισμοί είναι ενδεχόμενο να γίνονται και εξαιτίας του αέρα που έχει εγκλωβιστεί μέσα στη γη, έτσι ώστε η γη μετατοπίζεται σε μικρούς όγκους και δονείται συνεχώς και αυτό προκαλεί τους κραδασμούς της γης. Και ο άνεμος αυτός είτε εισέρχεται από μόνος του απέξω, είτε επειδή όγκοι εδάφους πέφτουν μέσα σε υπόγειες σπηλιές και ο αέρας που είναι εγκλωβισμένος σε αυτές μετατρέπεται σε άνεμο. Και ακόμη, σεισμοί μπορεί να συμβαίνουν από την ίδια τη διάδοση της κίνησης που προκύπτει από την πτώση πολλών τέτοιων όγκων εδάφους και την επιστροφή του κραδασμού, όταν η πρώτη κίνηση συναντά πυκνότερα και σκληρότερα στρώματα εδάφους.
[106] Καὶ κατ' ἄλλους δὲ πλείους τρόπους τὰς κινήσεις ταύτας τῆς γῆς γίνεσθαι. Τὰ δὲ πνεύματα συμβαίνει γίνεσθαι κατὰ χρόνον ἀλλοφυλίας τινὸς ἀεὶ καὶ κατὰ μικρὸν παρεισδυομένης, καὶ καθ' ὕδατος ἀφθόνου συλλογήν· τὰ δὲ λοιπὰ πνεύματα γίνεται καὶ ὀλίγων πεσόντων εἰς τὰ πολλὰ κοιλώματα, διαδόσεως τούτων γινομένης. Χάλαζα συντελεῖται καὶ κατὰ πῆξιν ἰσχυροτέραν, πάντοθεν δὲ πνευματωδῶν περίστασίν τινων καὶ καταμέρισιν· καὶ <κατὰ> πῆξιν μετριωτέραν ὑδατοειδῶν τινων, <καὶ> ὁμοῦ ῥῆξιν, ἅμα τήν τε σύνωσιν αὐτῶν ποιουμένην καὶ τὴν διάρρηξιν πρὸς τὸ κατὰ μέρη συνίστασθαι πηγνύμενα καὶ κατὰ ἀθροότητα.
[106] Υπάρχουν επίσης πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους αυτές οι κινήσεις της γης μπορεί να προκαλούνται.
[….] Οι δε άνεμοι αυτοί είναι ενδεχόμενο να γίνονται όταν κατά καιρούς κάποιες ξένες ύλες συνεχώς και σιγά σιγά περνούν μέσα στον αέρα, ή να γίνονται από την συγκέντρωση μεγάλης ποσότητας ύδατος. Οι άλλοι άνεμοι σχηματίζονται όταν λίγα ρεύματα αέρα πέσουν σε πολλά κοιλώματα της γης και έτσι προκαλείται η διάδοση τους. Το χαλάζι δημιουργείται από την ισχυρότερη πήξη, όταν κάποια σωματίδια ανέμου έρχονται από όλες τις κατευθύνσεις αρχικά συνενώνονται και κατόπιν διαχωρίζονται σε μέρη, και επίσης δημιουργείται από την μετριότερη πήξη ορισμένων υδατίνων σωματιδίων και την ταυτόχρονη διαίρεση τους, που προκαλεί την ίδια στιγμή την συνένωση και την διάσπασή τους, έτσι ώστε να προσκολλώνται μαζί καθώς παγώνουν κατά τμήματα καθώς επίσης και στο σύνολό τους.
[107] Ἡ δὲ περιφέρεια οὐκ ἀδυνάτως μὲν ἔχει γίνεσθαι πάντοθεν τῶν ἄκρων ἀποτηκομένων καὶ ἐν τῇ συστάσει πάντοθεν, ὡς λέγεται, κατὰ μέρη ὁμαλῶς περιισταμένων εἴτε ὑδατοειδῶν τινων εἴτε πνευματωδῶν. Χιόνα δ' ἐνδέχεται συντελεῖσθαι καὶ ὕδατος λεπτοῦ ἐκχεομένου ἐκ τῶν νεφῶν διὰ πόρων συμμετρίας καὶ θλίψεις ἐπιτηδείων νεφῶν ἀεὶ ὑπὸ πνεύματος σφοδράς, εἶτα τούτου πῆξιν ἐν τῇ φορᾷ λαμβάνοντος διά τινα ἰσχυρὰν ἐν τοῖς κατωτέρω τόποις τῶν νεφῶν ψυχρασίας περίστασιν. Καὶ κατὰ πῆξιν δ' ἐν τοῖς νέφεσιν ὁμαλῆ ἀραιότητα ἔχουσι τοιαύτη πρόεσις ἐκ τῶν νεφῶν γίνοιτο ἂν πρὸς ἄλληλα θλιβομένων ὑδατοειδῶν καὶ συμπαρακειμένων· ἃ οἱονεὶ σύνωσιν ποιούμενα χάλαζαν ἀποτελεῖ, ὃ μάλιστα γίνεται ἐν τῷ ἀὲρι.
[107] Το σφαιρικό σχήμα τους δεν είναι αδύνατον να οφείλεται μεν στο λιώσιμο των άκρων τους από όλα τα μέρη, είτε επειδή κατά τη συμπύκνωσή τους, περιβάλλονται ομαλά από όλα τα μέρη, όπως λένε, κατά τμήματα, από σωματίδια είτε αέρια είτε υδάτινα.
Το χιόνι είναι ενδεχόμενο να σχηματίζεται όταν λεπτά σωματίδια βροχής χύνονται από τα νέφη εξαιτίας της ύπαρξης πόρων κατάλληλου σχήματος και από την ισχυρή και σταθερή πίεση από τους ανέμους στα κατάλληλα νέφη. Και τότε το νερό παγώνει κατά την κάθοδό του εξαιτίας κάποιας ισχυρής ψύξης που βρίσκεται στις περιοχές κάτω από τα σύννεφα. Και ακόμη εξαιτίας της πήξης μέσα στα σύννεφα που παρουσιάζουν κανονική και αραιή πυκνότητα, μπορεί να προκύψει μια πτώση αυτού του είδους από υδάτινα σύννεφα που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο και τρίβονται μεταξύ τους: επειδή παράγουν χαλάζι προκαλώντας πήξη, μια διαδικασία πολύ συχνή στην ατμόσφαιρα.
[108] Καὶ κατὰ τρῖψιν δὲ νεφῶν πῆξιν εἰληφότων ἀπόπαλσιν ἂν λαμβάνοι τὸ τῆς χιόνος τοῦτο ἄθροισμα. Καὶ κατ' ἄλλους δὲ τρόπους ἐνδέχεται χιόνα συντελεῖσθαι. Δρόσος συντελεῖται καὶ κατὰ σύνοδον πρὸς ἄλληλα ἐκ τοῦ ἀέρος τῶν τοιούτων, ἃ τῆς τοιαύτης ὑγρασίας ἀποτελεστικὰ γίνεται· καὶ κατά φορὰν δὲ ἢ ἀπὸ νοτερῶν τόπων ἢ ὕδατα κεκτημένων, ἐν οἵοις τόποις μάλιστα δρόσος συντελεῖται, εἶτα σύνοδον τούτων εἰς τὸ αὐτὸ λαβόντων καὶ ἀποτέλεσιν ὑγρασίας καὶ πάλιν φορὰν ἐπὶ τοὺς κάτω τόπους, καθάπερ ὁμοίως καὶ παρ' ἡμῖν ἐπὶ πλειόνων τοιαῦτά τινα < θεωρεῖται.
[108] Και ακόμη λόγω της τριβής των παγωμένων νεφών, μπορεί να ξεπηδήσει αυτή η συσσώρευση του χιονιού. Και υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να σχηματισθεί χιόνι.
Δρόσος δημιουργείται από τη συγκέντρωση αυτού του είδους των σωματιδίων του αέρα, τα οποία είναι ικανά να δημιουργήσουν αυτή την υγρασία, και ακόμη όταν σωματίδια ανυψώνονται από υγρές περιοχές ή από περιοχές που περιέχουν νερό, στις οποίες δημιουργείται πολύ φυσικά δρόσος, και κατόπιν συγκεντρώνονται και δημιουργούν υγρασία, και στη συνέχεια πέφτουν ξανά κάτω στο έδαφος, όπως συχνά παρατηρούμε να γίνεται και σε πολλά φαινόμενα στη γη.
[109] Καὶ πάχνη δὲ μεταβαλλομένων > συντελεῖται τῶν δρόσων, τοιούτων τινῶν πῆξίν τινα ποιὰν λαβόντων διὰ περίστασίν τινα ἀέρος ψυχροῦ.
Κρύσταλλος συντελεῖται καὶ κατ' ἔκθλιψιν μὲν τοῦ περιφεροῦς σχηματισμοῦ ἐκ τοῦ ὕδατος, σύνωσιν δὲ τῶν σκαληνῶν καὶ ὀξυγωνίων τῶν ἐν τῷ ὕδατι ὑπαρχόντων· καὶ κατὰ ἔξωθεν δὲ τῶν τοιούτων πρόσκρισιν, ἃ συνελασθέντα πῆξιν τῷ ὕδατι παρεσκεύασε, ποσὰ τῶν περιφερῶν ἐκθλίψαντα. Ἶρις γίνεται κατὰ πρόσκρισιν τοῦ ἡλίου πρὸς ἀέρα ὑδατοειδῆ· ἢ κατὰ σύμφυσιν ἰδίαν τοῦ τε φωτὸς καὶ τοῦ ἀέρος, ἣ τὰ τῶν χρωμάτων τούτων ἰδιώματα ποιήσει εἴτε πάντα εἴτε μονοειδῶς· ἀφ' οὗ πάλιν ἀπολάμποντος τὰ ὁμοροῦντα τοῦ ἀέρος χρῶσιν τοιαύτην λήψεται οἵαν θεωροῦμεν, κατὰ πρόσλαμψιν πρὸς τὰ μέρη.
[109] (Και η πάχνη όμως δημιουργείται από μεταβολή) των σωματιδίων της δρόσου, όταν τα σωματίδια που περιγράψαμε υφίστανται ένα συγκεκριμένο είδος συμπύκνωσης λόγω γειτνίασης ψυχρού αέρα.
Και ο πάγος δημιουργείται από την αποβολή από το νερό σωματιδίων που έχουν στρογγυλό σχήμα, και με την συνένωση των σκαληνών και οξυγωνίων σωματιδίων που υπάρχουν ήδη στο νερό. Δημιουργείται και από την εξωτερική επαύξηση των σωματιδίων αυτού του είδους, τα οποία αφού συνενώνονται δημιουργούν πήξη στο νερό, αφού αποβάλουν πολλά από τα στρογγυλά σωματίδια.
Το ουράνιο τόξο δημιουργείται από την πτώση του ηλιακού φωτός πάνω σε αέρα που εμπεριέχει νερό, ή ακόμη από κάποια ιδιόμορφη ανάμιξη του φωτός και του αέρα, ανάμιξη που μπορεί να παράγει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των χρωμάτων είτε όλων μαζί είτε καθενός ξεχωριστά. Από αυτό το φως πάλι καθώς αντανακλάται ξανά στις γειτονικές περιοχές του αέρα, μπορεί να πάρει την απόχρωση την οποίαν βλέπουμε, κατά την αντανάκλαση του φωτός πάνω στα
[110] Τὸ δὲ τῆς περιφερείας τοῦτο φάντασμα γίνεται διὰ τὸ τὸ διάστημα πάντοθεν ἴσον ὑπὸ τῆς ὄψεως θεωρεῖσθαι, ἢ σύνωσιν τοιαύτην λαμβανουσῶν τῶν ἐν τῷ ἀέρι ἀτόμων ἢ ἐν τοῖς νέφεσιν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀέρος ἀποφερομένων περιφέρειάν τινα καθίεσθαι τὴν σύγκρισιν ταύτην.
Ἅλως περὶ τὴν σελήνην γίνεται καὶ πάντοθεν ἀέρος προσφερομένου πρὸς τὴν σελήνην ἢ τὰ ἀπ' αὐτῆς ῥεύματα ἀποφερόμενα ὁμαλῶς ἀναστέλλοντος ἐπὶ τοσοῦτον ἐφ' ὅσον κύκλῳ περιστῆσαι τὸ νεφοειδὲς τοῦτο καὶ μὴ τὸ παράπαν διακρῖναι, ἢ καὶ τὸν πέριξ ἀέρα αὐτῆς ἀναστέλλοντος συμμέτρως πάντοθεν εἰς τὸ περιφερὲς τὸ περὶ αὐτὴν καὶ παχυμερὲς περιστῆσαι.
[110] διάφορα μέρη του. Η εμφάνιση του κυκλικού του σχήματος οφείλεται στο γεγονός ότι η απόσταση ανάμεσα σε όλα του τα σημεία και το μάτι μας είναι παντού η ίδια, ή ακόμη επειδή τα άτομα στον αέρα ή αυτά στα σύννεφα τα οποία προκύπτουν από τον ίδιο τον αέρα, ενώνονται κατά τέτοιον τρόπο έτσι ώστε ο συνδυασμός αυτός μας δίνει την εμφάνιση του κυκλικού σχήματος.
Το στεφάνι γύρο από τη σελήνη δημιουργείται είτε όταν ο αέρας κινείται προς τη σελήνη από όλες τις πλευρές, είτε όταν ο αέρας παρεμποδίζει ομοιόμορφα τα ρεύματα από τη σελήνη ώστε δημιουργεί γύρο από αυτά το νεφελώδες αυτό στεφάνι χωρίς να διαχωρίζεται από τη σελήνη, ή ακόμη όταν παρεμποδίζει τον αέρα γύρο από τη σελήνη ομοιόμορφα απ’ όλες τις πλευρές, έτσι ώστε να σχηματίσει αυτό το οποίο την περιβάλλει κυκλικά
[111] Ὃ γίνεται κατὰ μέρη τινὰ ἤτοι ἔξωθεν βιασαμένου τινὸς ῥεύματος ἢ τῆς θερμασίας ἐπιτηδείως πόρων ἐπιλαμβανομένης εἰς τὸ τοῦτο ἀπεργάσασθαι. Κομῆται ἀστέρες γίνονται ἤτοι πυρὸς ἐν τόποις τισὶ διὰ χρόνων τινῶν ἐν τοῖς μετεώροις συντρεφομένου περιστάσεως γινομένης, ἢ ἰδίαν τινὰ κίνησιν διὰ χρόνων τοῦ οὐρανοῦ ἴσχοντος ὑπὲρ ἡμᾶς, ὥστε τὰ τοιαῦτα ἄστρα ἀναφανῆναι, ἢ αὐτὰ ἐν χρόνοις τισὶν ὁρμῆσαι διά τινα περίστασιν καὶ εἰς τοὺς καθ' ἡμᾶς τόπους ἐλθεῖν καὶ ἐκφανῆ γενέσθαι· τήν τε ἀφάνισιν τούτων γίνεσθαι παρὰ τὰς ἀντικειμένας ταύταις αἰτίας.
[111] και με πυκνή υφή. Το στεφάνι δημιουργείται μερικώς μόνο, είτε επειδή ένα βίαιο ρεύμα απ’ έξω σπρώχνει τον αέρα είτε επειδή η θερμότητα εμποδίζει τα περάσματα με τέτοιο τρόπο ώστε να παράγεται αυτό το φαινόμενο.
Οι κομήτες δημιουργούνται είτε όταν φωτιά συγκεντρώνεται σε κάποιες περιοχές και σε κάποιες χρονικές στιγμές στον ουρανό, επειδή συμβαίνει κάποια συγκέντρωση υλικού, είτε όταν σε κάποιες χρονικές στιγμές ο ουρανός από πάνω μας έχει κάποιες ιδιαίτερες κινήσεις, έτσι ώστε τα άστρα αυτού του είδους να φαίνονται, είτε όταν αυτά τα ίδια τα άστρα σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές αρχίζουν να κινούνται εξαιτίας κάποιας περίστασης και φτάνουν σε περιοχές όπου γίνονται ορατά. Και η εξαφάνιση τους γίνεται από τις αντίθετές αιτίες.
[112] Τινὰ ἄστρα στρέφεται αὐτοῦ ὃ συμβαίνει οὐ μόνον τῷ τὸ μέρος τοῦτο τοῦ κόσμου ἑστάναι περὶ ὃ τὸ λοιπὸν στρέφεται καθάπερ τινές φασιν, ἀλλὰ καὶ τῷ δίνην ἀέρος ἔγκυκλον αὐτῷ περιεστάναι, ἣ κωλυτικὴ γίνεται τοῦ περιπολεῖν, ὡς καὶ τὰ ἄλλα· ἢ καὶ διὰ τὸ ἑξῆς μὲν αὐτοῖς ὕλην ἐπιτηδείαν μὴ εἶναι, ἐν δὲ τούτῳ τῷ τόπῳ ἐν ᾧ κείμενα θεωρεῖται. Καὶ κατ' ἄλλους δὲ πλείονας τρόπους τοῦτο δυνατὸν συντελεῖσθαι, ἐάν τις δύνηται τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις συλλογίζεσθαι. Τινὰ τῶν ἄστρων πλανᾶσθαι, εἰ οὕτω ταῖς κινήσεσι χρώμενα συμβαίνει,
[112] Μερικά άστρα περιστρέφονται στην ίδια θέση, κάτι που συμβαίνει όχι μόνο επειδή αυτό το μέρος του κόσμου μένει πάντοτε σταθερό και γύρο από αυτό όλο το υπόλοιπο περιστρέφεται, όπως λένε μερικοί, αλλά επίσης επειδή μια δίνη αέρα σχηματίζει έναν δακτύλιο γύρο από αυτό, που εμποδίζει την κ περιφορά τους, όπως κάνουν τα άλλα άστρα: ή ακόμη επειδή δεν υπάρχει γι’ αυτά η αναγκαία καύσιμη ύλη, αλλά μόνο σε αυτή τη θέση στην οποίαν τα βλέπουμε να στέκονται. Και υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, εάν κάποιος μπορεί να συλλογίζεται σύμφωνα με τα φαινόμενα. Το ότι μερικά άστρα πρέπει να περιφέρονται στην τροχιά τους, εάν αυτή είναι η πραγματική τους κίνηση,
[113] τινὰ δὲ μὴ <οὕτω> κινεῖσθαι ἐνδέχεται μὲν καὶ παρὰ τὸ κύκλῳ κινούμενα ἐξ ἀρχῆς οὕτω κατηναγκάσθαι, ὥστε τὰ μὲν κατὰ τὴν αὐτὴν δίνην φέρεσθαι ὁμαλὴν οὖσαν, τὰ δὲ κατὰ τὴν ἅμα τισὶν ἀνωμαλίαις χρωμένην· ἐνδέχεται δὲ καὶ καθ' οὓς τόπους φέρεται οὗ μὲν παρεκτάσεις ἀέρος εἶναι ὁμαλὰς ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνωθούσας κατὰ τὸ ἑξῆς ὁμαλῶς τε ἐκκαούσας, οὗ δὲ ἀνωμαλεῖς οὕτως ὥστε τὰς θεωρουμένας παραλλαγὰς συντελεῖσθαι. Τὸ δὲ μίαν αἰτίαν τούτων ἀποδιδόναι, πλεοναχῶς τῶν φαινομένων ἐκκαλουμένων, μανικὸν καὶ οὐ καθηκότως πραττόμενον ὑπὸ τῶν τὴν ματαίαν ἀστρολογίαν ἐζηλωκότων καὶ εἰς τὸ κενὸν αἰτίας τινῶν ἀποδιδόντων, ὅταν τὴν θείαν φύσιν μηθαμῇ λειτουργιῶν ἀπολύωσι.
[113] ενώ άλλα δεν κινούνται με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να οφείλεται στο ότι από την αρχή καθώς κινούνταν στις κυκλικές τροχιές τους κάποια από αυτά εξαναγκάστηκαν από ανάγκη να κινούνται στην ίδια κανονική τροχιά, και άλλα κατά μήκος κάποιας άλλης που συνδέεται με κάποιες ανωμαλίες. Και είναι ενδεχόμενο ανάμεσα στις περιοχές που διασχίζουν, σε ορισμένα μέρη να υπάρχουν ομοιόμορφες μάζες αέρα, που τα συνωθούν διαδοχικά προς την ίδια κατεύθυνση και τους παρέχουν συνεχή ομαλή φωτιά, ενώ σε άλλα μέρη υπάρχουν ανομοιόμορφες μάζες αέρα, έτσι ώστε να προκύπτουν οι παρατηρούμενες παραλλαγές στην κίνηση. Αλλά το να αποδίδει κανείς μια μοναδική αιτία σε αυτά τα φαινόμενα, ενώ αυτά τα φαινόμενα απαιτούν πολλές αιτίες, είναι παραφροσύνη, και γίνεται εντελώς λανθασμένα από άτομα που είναι οπαδοί των ανόητων αντιλήψεων της αστρολογίας με την οποίαν δίνουν μάταιες ερμηνείες για τις αιτίες μερικών φαινομένων, και διαρκώς δεν απαλλάσσουν καθόλου την θεία φύση από το βάρος της ευθύνης της.
[114] Τινὰ ἄστρα ὑπολειπόμενά τινων θεωρεῖσθαι συμβαίνει καὶ παρὰ τὸ βραδύτερον συμπεριφέρεσθαι τὸν αὐτὸν κύκλον περιιόντα καὶ παρὰ τὸ τὴν ἐναντίαν κινεῖσθαι ἀντισπώμενα ὑπὸ τῆς αὐτῆς δίνης· καὶ παρὰ τὸ περιφέρεσθαι τὰ μὲν διὰ πλείονος τόπου, τὰ δὲ δι' ἐλάττονος, τὴν αὐτὴν δίνην περικυκλοῦντα. Τὸ δὲ ἁπλῶς ἀποφαίνεσθαι περὶ τούτων καθῆκόν ἐστι τοῖς τερατεύεσθαί τι πρὸς τοὺς πολλοὺς βουλομένοις. Οἱ λεγόμενοι ἀστέρες ἐκπίπτειν καὶ παρὰ μέρος κατὰ παράτριψιν ἑαυτῶν δύνανται συντελεῖσθαι καὶ παρὰ ἔκπτωσιν οὗ ἂν ἡ ἐκπνευμάτωσις γένηται, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἀστραπῶν ἐλέγομεν·
[114] Ότι κάποια άστρα συμβαίνει να φαίνονται ότι μένουν πίσω από κάποια άλλα, είναι διότι αν και ακολουθούν στην ίδια τροχιά περιφέρονται πιο αργά από τα άλλα, και επίσης επειδή στην πραγματικότητα κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση, ενώ έλκονται πίσω από τη ίδια δίνη. Επίσης επειδή κάποια περιφέρονται σε μεγαλύτερους τόπους και κάποια σε μικρότερους, αν και κάνουν όλα την ίδια περιστροφική κίνηση. Αλλά να δίνει κανείς μια μόνο εξήγηση γι’ αυτά τα φαινόμενα ταιριάζει μόνο σ’ αυτούς που θέλουν να εντυπωσιάζουν το πλήθος με μύθους.
Αυτά που λέγονται άστρα που πέφτουν μπορεί να γίνονται σε ιδιαίτερες περιπτώσεις από την αμοιβαία τριβή των άστρων μεταξύ τους και την πτώση των θραυσμάτων κάθε φορά που συμβαίνει να τα φυσήξει ο άνεμος,
[115] καὶ κατὰ σύνοδον δὲ ἀτόμων πυρὸς ἀποτελεστικῶν, συμφυλίας γενομένης εἰς τὸ τοῦτο τελέσαι, καὶ κίνησιν οὗ ἂν ἡ ὁρμὴ ἐξ ἀρχῆς κατὰ τὴν σύνοδον γένηται· καὶ κατὰ πνεύματος δὲ συλλογὴν ἐν πυκνώμασί τισιν ὁμιχλοειδέσι, καὶ ἐκπύρωσιν τούτου διὰ τὴν κατείλησιν, εἶτ' ἐπέκρηξιν τῶν περιεχόντων, καὶ ἐφ' ὃν ἂν τόπον ἡ ὁρμὴ γένηται τῆς φορᾶς, εἰς τοῦτον φερομένου. Καὶ ἄλλοι δὲ τρόποι εἰς τὸ τοῦτο τελέσαι ἀμύθητοί εἰσιν. Αἱ δ' ἐπισημασίαι αἱ γινόμεναι ἐπί τισι ζῴοις κατὰ συγκύρημα γίνονται τοῦ καιροῦ· οὐ γὰρ τὰ ζῷα ἀνάγκην τινὰ προσφέρεται τοῦ ἀποτελεσθῆναι χειμῶνα, οὐδὲ κάθηταί τις θεία φύσις παρατηροῦσα τὰς τῶν ζῴων τούτων ἐξόδους κἄπειτα τὰς ἐπισημασίας ταύτας ἐπιτελεῖ.
[115] όπως εξηγήσαμε στην περίπτωση των αστραπών. Και ακόμη από τη συγκέντρωση των ατόμων που παράγουν φωτιά, όταν συμβαίνει μια συγκέντρωση παρομοίων υλικών που μπορούν να προκαλέσουν κάτι τέτοιο, και μια κίνηση προς την κατεύθυνση της ώθησης που προκύπτει από την αρχική συγκέντρωση. Είτε ακόμη από συγκέντρωση ανέμου σε ορισμένους πυκνούς και ομιχλώδεις σχηματισμούς, και την εκπύρωση του λόγω της περιδίνησης, και στη συνέχεια από την εκρηκτική του έξοδο από εκείνο που τον περιέχει και την κίνηση του προς εκείνον τον τόπο, προς τον οποίον τον οδηγεί η ορμή της φοράς του. Και υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο, εντελώς απαλλαγμένοι από τη μυθολογία. Τα σημάδια του καιρού που δίνονται από κάποια ζώα οφείλονται σε απλές καιρικές συγκυρίες. Διότι τα ζώα δεν εξαναγκάζουν να έρθει το τέλος του το χειμώνα, ούτε υπάρχει κάποια θεία φύση που κάθεται και παρατηρεί τις εκδηλώσεις αυτών των ζώων και έπειτα εκπληρώνει τα σημάδια που δίνουν αυτά.
[116] Οὐδὲ γὰρ <ἂν> εἰς τὸ τυχὸν ζῷον, κἂν <εἰ> μικρὸν χαριέστερον εἴη, τοιαύτη μωρία ἐμπέσοι, μὴ ὅτι εἰς παντελῆ εὐδαιμονίαν κεκτημένον. Ταῦτα δὴ πάντα, Πυθόκλεις, μνημόνευσον· κατὰ πολύ τε γὰρ τοῦ μύθου ἐκβήσῃ καὶ τὰ ὁμογενῆ τούτοις συνορᾶν δυνήσῃ· μάλιστα δὲ σεαυτὸν ἀπόδος εἰς τὴν τῶν ἀρχῶν καὶ ἀπειρίας καὶ τῶν συγγενῶν τούτοις θεωρίαν, ἔτι δὲ κριτηρίων καὶ παθῶν καὶ οὗ ἕνεκεν ταῦτα ἐκλογιζόμεθα· ταῦτα γὰρ μάλιστα συνθεωρούμενα ῥᾳδίως τὰς περὶ τῶν κατὰ μέρος αἰτίας συνορᾶν ποιήσει. Οἱ δὲ ταῦτα μὴ καταγαπήσαντες ᾗ μάλιστα οὔτ' <ἂν> αὐτὰ ταῦτα καλῶς συνθεωρήσαιεν οὔτε οὗ ἕνεκεν δεῖ θεωρεῖν ταῦτα περιεποιήσαντο.
[116] Επειδή ούτε το οποιοδήποτε ζώο, ακόμη και το πιο μικρό, όσο προικισμένο και αν ήταν, δεν θα έπεφτε σε τέτοια ανοησία, πόσο μάλλον το ον που είναι προικισμένο με τέλεια μακαριότητα.
Όλα αυτά, Πυθοκλή, πρέπει να τα έχεις στο μυαλό σου. Γιατί έτσι θα ξεφύγεις σε πολλά πράγματα από τους μύθους και θα μπορέσεις να αντιληφθείς και όσα είναι παρόμοια με αυτά που σου ανέφερα. Και πάνω απ’ όλα να αφιερώσεις τον εαυτό σου στην μελέτη των πρώτων αρχών και του θέματος του απείρου και των συγγενικών με αυτά θεμάτων, και επίσης των κριτηρίων της αλήθειας και των συναισθημάτων, και της αιτίας για την οποίαν τα συλλογιζόμαστε όλα αυτά. Επειδή όταν όλα αυτά τα πράγματα μελετηθούν διεξοδικά θα μας κάνουν ικανούς να κατανοήσουμε εύκολα τις αιτίες των επί μέρους φαινομένων. Αυτοί δε που δεν τα μελέτησαν όλα αυτά με την μεγαλύτερη επιμέλεια, δεν μπορούν να αντιληφθούν τα φαινόμενα αυτά καθ’ εαυτά, ούτε να κάνουν κτήμα τους το σκοπό για τον οποίον πρέπει να τα μελετήσουν.
www.epicuros.gr - τελευταία ενημέρωση, Ιούλιος 2017